Çölyak Paneli Nedir?

Çölyak paneli, gluten intoleransı ve çölyak hastalığı tanısında kullanılan serolojik testler bütünüdür. Bu panelde, anti-gliadin, anti-endomysium ve anti-tissue transglutaminase (tTG) antikorlarının seviyeleri ölçülür.

Pozitif sonuçlar, gluten içeren gıdalara karşı alerjik duyarlılık ve bağırsaklarda hasar oluşumu riskini gösterir. Ancak, pozitif bulguların kesin tanısı için genetik ve biyopsi gibi ek tetkikler gerekebilir.

Erken tanı ve uygun diyetle, bağırsak hasarları önlenebilir ve yaşam kalitesi artırılabilir.

Randevu Al

Çölyak Paneli Hangi Durumlarda Yaptırılır?

Çölyak paneli, gluten intoleransı veya çölyak hastalığının erken teşhisi ve takibi için yapılan detaylı bir kan testidir. Bu testler, özellikle belirtiler veya risk faktörleri mevcutsa, hastalığın erken evrede fark edilmesini sağlar. Aşağıdaki durumlarda çölyak paneli yaptırmak gerekebilir:

Kronik ishal, kabızlık veya karın ağrısı gibi sindirim sorunları varsa,
Kilo kaybı veya iştahsızlık şikayetleri bulunuyorsa,
Ciltte döküntü, kaşıntı veya ciltte kabarcıklar görülüyorsa,
Anemi veya demir eksikliği tedavisiyle geçmeyen kansızlık durumu varsa,
Büyüme ve gelişme geriliği olan çocuklar veya yetişkinlerde kilo alma problemi varsa,
Ailede çölyak hastalığı öyküsü bulunuyorsa,
Gluten içeren gıdalar tükettikten sonra şiddetli rahatsızlık hissediliyorsa,

Bu belirtiler veya risk faktörleri mevcutsa, çölyak hastalığının erken teşhisi ve uygun tedavi için uzman hekime başvurmak oldukça önemlidir. Sağlıklı bağırsaklar, genel sağlığın temel taşlarından biridir.

Çölyak Paneli Testleri ve Değerlendirme Kriterleri

Çölyak paneli, gluten intoleransı veya çölyak hastalığının erken teşhisi ve takibi amacıyla yapılan kan testleridir. Bu parametreler, bağırsaklarda glutenle ilişkili inflamasyon ve bağışıklık yanıtının varlığını gösterir. Bu testler, uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile hastalığın ilerlemesini engellemek ve yaşam kalitenizi korumak için büyük önem taşır.

Panelde yer alan Anti-tTG ve Anti-EMA testleri, en özgün ve yaygın kullanılan testlerdir. Anti-Gliadin testleri ise ek bilgi sağlar. Ayrıca, Total IgA ve genetik testler (HLA-DQ2 ve HLA-DQ8), tanıyı destekler ve hastalığın olası varlığını veya riskini belirler. Bu sayede, erken tanı ve etkin yönetim mümkün olur. Aşağıda bu testlerin detayları verilmiştir.

Anti-Transglutaminaz IgA ve IgG Antikorları (tTG IgA/IgG)

Anti-Transglutaminaz IgA ve IgG Antikorları (tTG IgA/IgG), çölyak hastalığında en sık kullanılan ve en özgün testlerdir. IgA formu, yüksek duyarlılık ve özgüllük gösterir ve genellikle ilk tercih edilir. IgG formu ise, IgA eksikliği olan hastalarda veya çocuklarda kullanılır. Yüksek seviyeler, bağırsaklarda glutenle ilişkili inflamasyon ve otoimmün yanıtın aktif olduğunu gösterir. Normalde, bu antikor seviyeleri düşük veya negatiftir; genellikle 10 IU/mL altında kabul edilir. Yüksek seviyeler, çölyak hastalığının varlığına işaret eder ve ileri tetkikler gerekebilir.

Anti-Endomysium IgA ve IgG Antikorları (EMA IgA/IgG)

Anti-Endomysium IgA ve IgG Antikorları (EMA IgA/IgG), bağırsaklarda glutenle ilişkili inflamasyona karşı gelişen otoantikorları gösterir. IgA formu, en sık kullanılan ve güvenilir olanıdır, çünkü çölyak hastalarında IgA tipi antikorlar daha belirgindir. IgG formu ise, IgA eksikliği veya çocuklarda daha fazla kullanılır. Yüksekliği, bağırsak inflamasyonu ve otoimmün reaksiyonun göstergesidir. Normalde, seviyeleri düşük veya negatiftir ve genellikle 35 IU/mL altında kabul edilir.

Anti-Gliadin IgA ve IgG Antikorları (AGA IgA/IgG)

Anti-Gliadin IgA ve IgG Antikorları (AGA IgA/IgG), glutenle ilişkili inflamasyon ve bağışıklık yanıtını gösteren testlerdir. Günümüzde daha az spesifik olmaları nedeniyle, tanıdaki önemi azalmış olsa da, ek tetkik olarak kullanılabilir. Seviyeleri yüksekse, glutenle ilişkili inflamasyonun varlığına işaret eder.

Total IgA (İmmünoglobulin A)

Total IgA (İmmünoglobulin A), bağırsaklardaki bağışıklık yanıtını yansıtan bir parametredir. Normalde, 70-400 mg/dL arasında olmalıdır. IgA seviyelerinde düşüklük, IgA eksikliği varsa veya çölyak hastalığında bağırsak mukozası zarar görmüşse ortaya çıkabilir. Bu durumda, Anti-tTG ve Anti-EMA testlerinin güvenilirliği azalır, ek tetkikler gerekebilir.

Genetik Testler (HLA-DQ2 ve HLA-DQ8)

Genetik Testler (HLA-DQ2 ve HLA-DQ8), çölyak hastalığı gelişme riskini gösterir. Pozitiflik, hastalık gelişme olasılığını artırırken, negatiflik hastalığın olmayacağı anlamına gelir. Genetik testler, tanıya destek sağlar ve hastalığın kesin olup olmadığını belirlemede yardımcı olur.

Çölyak Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Çölyak hastalığının en yaygın nedenleri arasında genetik yatkınlık ve çevresel faktörler bulunur. Bu faktörler, bağırsaklarda ince bağırsak hasarına ve besin emiliminin bozulmasına neden olarak hastalığın gelişmesine yol açar.

Diğer nedenler ise şunlardır:

Genetik yatkınlık: Ailede çölyak hastalığı öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.
Çevresel faktörler: Gluten içeren gıdaların tüketimi, enfeksiyonlar, stres ve bağırsak enfeksiyonları hastalığın tetiklenmesine katkıda bulunabilir.
İnflamatuar bağırsak hastalıkları ve bağırsak hasarları: Bağırsaklarını etkileyen diğer hastalıklar, çölyak riskini artırabilir.
Bağışıklık sistemi bozuklukları: Bağışıklık sistemi sorunları, gluten hassasiyetinin artmasına neden olabilir.

Tüm bu nedenlerin doğru tespiti ve takip edilmesi, çölyak hastalığının erken teşhisi ve uygun tedavi için çok önemlidir.

Çölyak Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Çölyak hastalığının tek tedavisi, yaşam boyunca gluten içeren gıdalardan tamamen uzak durmaktır.

Gluten içermeyen diyet: Bu, hastalığın belirtilerini ve bağırsak hasarını kontrol altına almak için en temel ve etkili tedavidir.
Düzenli takip: Diyet uyumu ve semptomların izlenmesi için düzenli doktor kontrolleri gerekir.
Vitamin ve minerallerin takviyesi: Emilim bozukluğu nedeniyle eksik olan vitamin ve minerallerin takviyesi gerekebilir.
Beslenme danışmanlığı: Uzman diyetisyen eşliğinde sağlıklı ve dengeli gluten içermeyen beslenme planı hazırlanır.

Uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri, hastalığın komplikasyonlarını önler ve yaşam kalitesini artırır.

Sıkça Sorulan Sorular

Çölyak hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişebilir. En sık görülenler arasında karın ağrısı, şişkinlik, ishal veya kabızlık, kilo kaybı, kilo alamama, mide bulantısı, kusma, iştahsızlık ve büyüme geriliği bulunur. Ayrıca, anemi, yorgunluk, kemik ve kas ağrıları, deri döküntüleri (dermatitis herpetiformis), ağız içinde aftlar ve büyüme geriliği gibi belirtiler de görülebilir.

Tanı, kan testleri (özellikle anti-gliadin, anti-tTG ve anti-endomysial antikorları) ile başlar. Bu testler, gluten hassasiyetine bağlı bağışıklık yanıtını gösterir. Kesin tanı için bağırsak biyopsisi alınır ve ince bağırsak dokusu mikroskop altında incelenir. Ayrıca, gluten içeren diyet devam ederken yapılan testler daha güvenilir sonuç verir, bu yüzden tanı öncesinde diyet değiştirilmemelidir.

Çölyak hastalığının temel olarak iki ana türü vardır:

Klasik çölyak: Belirtileri sindirim sistemiyle ilgilidir ve karın ağrısı, ishal, kilo kaybı gibi belirtiler öne çıkar.

Atipik veya non-klassik çölyak: Sindirim belirtileri hafif olabilir veya hiç olmayabilir; daha çok anemi, kemik erimesi veya cilt döküntüleri gibi başka belirtilerle kendini gösterebilir.

Ayrıca, gizli çölyak veya latent çölyak gibi alt tipler de tanımlanabilir.

Gluten içeren tüm gıdalardan kesinlikle uzak durmak gerekir. Etiketleri dikkatle okumak, gluten içermeyen ürünleri tercih etmek ve yemeklerde glutenli gıdalardan kaçınmak önemlidir. Ayrıca, yeterli beslenme, vitamin ve mineral takviyesi, düzenli takip ve doktor kontrolleri ihmal edilmemelidir. Gluten alerjisi veya intoleransı gibi başka hastalıklar da varsa bunlara da dikkat edilmelidir.